برخی از اهدافی که برای خود تعیین می‌کنید «اهدف مشروط به غیر» هستند؛ یعنی رسیدن به آنها مستلزم وجود شرایط خاصی است که تحقق آن شرایط در اختیار شما نیست. مثلا اگر هدف شما این باشد که در آزمون آینده رتبه خاصی را کسب کنید، رسیدن به این هدف وابسته به نتیجه آزمون دیگران نیز هست. در این صورت اهداف بی‌بهانه راهی است برای موفقیت در آزمون. بله! هدف گذاری در آزمون نیازمند دانستن انواع هدف‌گذاری هست!
مبنای هدف گذاری در آزمون
چگونه می‌توانید حدس بزنید که دیگران چقدر درس می‌خوانند یا چگونه آزمون می‌دهند و درنهایت چه نتیجه‌ای می‌گیرند؟ این کار نشدنی است؛ بنابراین هدف گذاری روی رتبه، «مشروط به غیر» است. هدف گذاری روی تراز هم دقیقا به همین صورت است. تراز بر اساس نمره شما در قیاس با میانگین و واریانس نمره همه دانش‌آموزان شرکت کننده در آزمون محاسبه می‌شود، بنابراین رسیدن به یک تراز خاص نیز وابسته به نتیجه آزمون دیگران است.
می‌توانید از ابتدا تا انتهای مسیر با سماجت تمام تلاش خود را برای رسیدن به هدف انجام دهید؛ در این صورت از آنجا که رسیدن به اهداف بی‌بهانه فقط و فقط به اراده شما بستگی دارد، احتمال رسیدن به آنها نزدیک به صد درصد است.
روش هدف گذاری در آزمون
هدف گذاری روی چند از ده، هدفی بی‌بهانه است؛ یعنی مستقل از اینکه سایر دانش‌آموزان در آزمون چه می‌کنند برای خود تعیین می‌کنید که در درسی از هر ده سؤال به تعداد معینی پاسخ خواهید داد.
شما می‌توانید صد درصد به هدف خود پایبند باشید؛ زیرا رسیدن به این هدف به هیچ عامل خارج از اراده شما وابسته نیست. ساعت مطالعه و حضور در آزمون هم کم و بیش همین ویژگی را دارند.
تعداد ساعت مشخصی برای درس خواندن در هفته یا حاضر شدن در همه آزمون‌ها اگر شرایط خاصی مانند بیماری را در نظر نگیریم فقط و فقط به اراده شما بستگی دارد و مشروط به هیچ شرطی خارج از اراده شما نیست.
وجه تمایز این دو نوع هدف گذاری در شیوه رفتار شما با نتایج به دست آمده است. برای نرسیدن به اهداف «مشروط به غیر» همیشه یک بهانه وجود دارد. وقتی به یک هدف مشروط به غیر نمی‌رسید همیشه می‌توانید مقصری غیر از خودتان پیدا کنید. تازه اگر هم به هدف برسید معلوم نیست که رسیدن به آن نتیجه کار شما بوده یا دیگران!
اهداف بی بهانه
اهداف بی‌بهانه مستقیما به اراده، تلاش، تمرکز و مهارت‌های فراشناختی شما وابسته‌اند. اگر به هدفی بی‌بهانه برسید حتما خود شما نقش داشته‌اید و در مسیر درستی گام برداشته‌اید. باید بپذیریم که رسیدن به هدفی بی‌بهانه بیش از هر چیز در گرو اراده شماست.
اگر به هر دلیلی به هدفی بی‌بهانه نرسید چه می‌شود؟ آن گاه فقط و فقط شما مسئول هستید و این مسئولیت‌پذیری عامل کلیدی در پیشرفت شماست. اگر نتیجه مطلوب به دست نیامد، بهانه جویی نمی‌کنید و دنبال مقصر نمی‌گردید، بلکه مسئولیت نتیجه نه چندان مطلوب خود را بر عهده می‌گیرید و برای جبران آن دست به کار می‌شوید و برنامه‌ریزی می‌کنید.
ویژگی طلایی اهداف بی‌بهانه در مسیر هدف گذاری برای آزمون این است که چه به آنها برسید و به سمت جلو گام بردارید و چه به آنها نرسید و قدم در راه برنامه‌ریزی برای جبران بردارید، در مسیر پیشرفت هستید.
نویسنده: بابک فخر
منبع: شماره ۵ مجله سرای دانش